Kentsel Dönüşüm Ne Demek?
2012 yılından itibaren başta İstanbul ve diğer büyükşehirler olmak üzere tüm Türkiye’de uygulanan ve adını sıkça duyduğumuz kentsel dönüşüm nedir? Kentsel dönüşüm şartları nelerdir, kentsel dönüşüm çalışmaları ne şekilde uygulanır? Bu soruların cevaplarını içeriğimizde yanıtlayacağız.
Zemini ve yapısal durumu sebebiyle can ve mal kaybına yol açması muhtemel görülen veya yeni yerleşim yeri olarak kullanılması planlanan uygulama alanlarında yapılan yapım çalışmalarına kentsel dönüşüm denir.
Kentsel dönüşümde amaç, riskli yapı olarak görülen ve doğal afetlerde can ve mal kaybına sebep olabilecek yapıları iyileştirmek, rezerv alanı olarak belirlenen alanları da en iyi şekilde değerlendirmektir. Yıkılan yapıların yerine daha kullanışlı yaşam alanları inşa etmek hedeflenir. Bunun için projelerde genellikle sağlık, eğitim, kültür merkezleri de yer alır.
Eğer yalnızca bina yenilenecek, alanın var olan imar planı bozulmayacaksa buna “yerinde dönüşüm” denir. Örneğin depreme dayanıklı olmadığı tespit edilen bir bina yıkılarak yerine depreme dayanıklı bir yapı inşa edilir, bulunduğu arsanın imarında değişiklik yapılmaz.
Kentsel Dönüşüm uygulamalarından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sorumludur. 15 Aralık 2012’de “Kentsel Dönüşüm Yasası” olarak da bilinen 6306 sayılı kanun uygulama yönetmeliği Resmî Gazete’de yayınlanmıştır. Bu yönetmelik ile,
- Kentsel dönüşüm hakkında yetki ve görev dağılımı,
- Nerelerin bu uygulamaya dahil edileceği,
- Dahil edilme ve başvuru koşulları,
- Genel işleyişin ne şekilde olacağı
belirlenmiştir.
Rezerv yapı alanını TOKİ’nin talebi üzerine, Maliye Bakanlığının da “uygundur” görüşü alınarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı belirler. Riskli alan ise yine bakanlık ve TOKİ tarafından, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı aracılığı ile belirlenir.
Riskli alan üzerinde bulunan, ömrünü tamamladığı ve ağır hasar görme ihtimali olduğu düşünülen yapılara ise “riskli yapı” denir. Riskli yapıların incelenmesi ve rapor edilmesi çalışmalarının tüm masraflarını tapu sahibi veya kanuni temsilcisi karşılar.
Bir binanın kentsel dönüşüme dahil edilmesinin şartı, riskli yapı raporunun bulunmasıdır. Yapının riskli olduğuna dair rapor, riskli yapı tespit kuruluşları tarafından belirlenir. Risk tespiti için bireysel başvuru yapılabileceği gibi, Bakanlar Kurulu kararı ile de yaşadığınız veya sahibi bulunduğunuz ev veya iş yeri, riskli yapı kabul edilebilir.
Evinizin veya iş yerinizin riskli yapı olduğu tespiti yapılmışsa ve bu kararın uygulamaya konmasını, binanızın yıkılmasını istemiyorsanız 15 gün içinde bakanlığa itiraz başvurusunda bulunabilirsiniz. Bu durumda bilirkişi heyeti son kararı verir. Yıkım kararı kesinleşirse de 60 gün içerisinde binanın yıkılması gerekir.
En az üç kişiden oluşan ve “Kıymet Takdir Komisyonu” denen ekiplerce, kentsel dönüşüme dahil edilen alan ve yapıların mali değeri belirlenir. Bu değer belirlenirken taşınmaz değerleme alanında uzman olan kişi, kurum ve kuruluşlardan bilgi alınır. Ayrıca bölgedeki emlak alım satım bürolarının da piyasa değerlerini bilmeleri açısından, görüşleri göz önünde bulundurulur.
Uygulama alanındaki taşınmazın maliklerinin hakları, tapu tescil işlemleri, taşınmazın bedelinin ne olacağı ve hak sahibine ne şekilde ve ne miktarda ödeneceği, ilgili kurumca belirlenir. Genellikle buraya yapılacak konut veya iş yerlerinden pay verilmek üzere kurum ve hak sahibi arasında sözleşme imzalanır. Ödeme türü ve diğer tüm hesaplamalar bu sözleşmede yer alır.
Riskli yapıda iseniz, bölgeniz kentsel dönüşüme dahil edildiyse, konutunuz veya iş yerinizi tahliye etmeniz, buradan taşınmanız gerekiyorsa ve maddi olarak taşınma masraflarını karşılayacak durumda değilseniz bağlı olduğunuz belediyenin kentsel dönüşüm müdürlüğüne başvurarak kentsel dönüşüm taşınma yardımından faydalanabilirsiniz.